Otto Niemeyer-Holstein en zijn vriendenkring tijdens het nationaalsocialisme
De onderdrukking van het modernisme onder het nationaalsocialisme
Modernistische kunstenaars leden tussen 1933 en 1945 onder extreme beperkingen door de politiek van gelijkschakeling op alle gebieden van het leven*. Tentoonstellingen waren bijvoorbeeld officieel onmogelijk zonder lidmaatschap van de Reichskammer der bildenden Künste. Alleen leden mochten olieverf kopen. Sommigen die het land niet verlieten zochten naar manieren om trouw te blijven aan hun stijl zonder te buigen voor het regime.
*Gleichschaltung verwijst naar de gedwongen integratie van alle sociale, economische, politieke en culturele krachten in de verenigde organisatie van een dictatuur, die ze zich ideologisch toe-eigent en controleert. Autoritair corporatisme is een vorm die wordt opgelegd door de staat of instellingen. Het wordt gekenmerkt door een beperkt aantal dwingende verenigingen met verplicht lidmaatschap. In tegenstelling tot pluralisme is het niet het resultaat van een groepsconsensus, maar van staatsdeterminatie.
Een hoofdstuk in de Duitse kunstgeschiedenis dat zich ook op het eiland Usedom afspeelde. Nadat werken van Otto Niemeyer-Holstein in 1937 in beslag waren genomen en vernietigd als "ontaard" in musea in Kiel, Duisburg en Chemnitz, trok ONH zich terug op het eiland Usedom met zijn vrouw Annelise, die gediscrimineerd werd omdat ze half-Joods was, en zijn twee zonen Peter (1921-1944) en Günter (geboren in 1937).
Vijftien van ONH's kunstenaarsvrienden ondergingen hetzelfde lot en werden als "ontaard" afgeschilderd. Eenentwintig werken van deze vrienden zijn te vinden in de kunstcollectie van Otto Niemeyer-Holstein, waaronder werken van Hans Jüchser, Ervin Bossányi, Marc Chagall, Wilhelm Lehmbruck, Heinrich Ehmsen, Oskar Kokoschka, Gerhard Marcks en Max Kaus. Van augustus tot november 1937 werden meer dan 21.000 kunstwerken in beslag genomen uit musea en privécollecties in Duitsland als onderdeel van de "ontaarde kunst campagne".
De nationaalsocialistische machthebbers beschouwden niet-objectieve, expressionistische en maatschappijkritische werken en werken van kunstenaars van Joodse afkomst als "ontaard". 1400 kunstenaars werden getroffen en mochten niet meer exposeren en werken. Veel van de in beslag genomen werken werden getoond in de propagandatentoonstelling "Ontaarde Kunst" en voor een fortuin geveild in het buitenland. Een kwart van de schilderijen, beeldhouwwerken, aquarellen en grafiek werd door de nationaalsocialisten waardeloos geacht en vernietigd.
Franka Keil, Lüttenort februari 2025